تأثیر تاریخ کاشت و تراکم گیاهی بر عملکرد، اجزای عملکرد و مواد مؤثره هندوانه ابوجهل (Citrullus colocynthis L.)

سابقه و هدف: هندوانه ابوجهل یکی از گیاهان دارویی مهم در طب سنتی می‌باشد و عمدتاً در مناطق خشک و بیابانی رشد می‌کند که تاکنون تحقیقات اندکی پیرامون نیازهای زراعی آن انجام شده‌است. در بین عوامل مختلف زراعی تعیین مناسب‌ترین تاریخ کشت و تراکم گیاهی جهت حصول عملکرد مناسب، ضروری‌ترین فاکتورها محسوب می‌شود. این پژوهش با هدف بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد گیاه دارویی هندوانه ابوجهل انجام شد. مواد و روش‌ها: آزمایش به‌صورت مزرعه‌ای در قالب طرح اسپلیت پلات با طرح پایه بلوک کامل تصادفی در 3 تکرار در سال زراعی 92-1391 در شهرستان سبزوار اجرا شد. فاکتور اصلی شامل سه تاریخ کاشت(15 فروردین، 15 اردیبهشت و 15 خرداد) و فاکتور فرعی شامل سه تراکم(2، 4 و 8 بوته در مترمربع) انتخاب شد. در پایان فصل رشد تعداد میوه در مترمربع، وزن خشک تک میوه، تعداد دانه در میوه، وزن صد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، عملکرد میوه و عملکرد دانه به‌عنوان متغیرهای کمی و درصد کوکوربیتاسین و کلوسینتین به‌عنوان متغیرهای کیفی اندازه‌گیری شد. یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاریخ کاشت و سطوح تراکم بر اکثر صفات مورد مطالعه تأثیر معنی‌داری داشتند ولی اثرات متقابل در بیشتر صفات معنی‌دار نشد. تأخیر در کاشت سبب کاهش معنی‌دار تعداد میوه در مترمربع، عملکرد بیولوژیکی، عملکرد میوه و دانه، شاخص برداشت، مقدار کلوسینتین و کوکوربیتاسین میوه شد ولی وزن صد دانه و تعداد دانه در میوه تحت تأثیر تاریخ کاشت قرار نگرفت. اختلاف معنی‌داری بین تاریخ کاشت اول و دوم از نظر تعداد میوه در مترمربع، عملکرد دانه، شاخص برداشت، مقدار کلوسینتین و کوکوربیتاسین میوه وجود نداشت. تاریخ کاشت 15 خرداد بیشترین وزن خشک تک میوه را تولید نمود ولی اختلاف آن با تاریخ کاشت 15 فروردین معنی‌دار نبود. با افزایش تراکم، تعداد میوه در مترمربع، عملکرد بیولوژیک، عملکرد میوه و عملکرد دانه، مقدار کلوسینتین و کوکوربیتاسین میوه به‌صورت معنی‌داری افزایش یافت. وزن خشک تک میوه، تعداد دانه در میوه، وزن صد دانه و شاخص برداشت تحت تأثیر تراکم بوته قرار نگرفت. اختلاف معنی‌داری بین تراکم 4 و 8 بوته در مترمربع از نظر تعداد میوه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد میوه، عملکرد دانه، مقدار کلوسینتین و کوکوربیتاسین میوه وجود نداشت. نتیجه‌گیری: به‌طورکلی نتایج این آزمایش نشان داد بالاترین عملکرد دانه و میوه در گیاه هندوانه ابوجهل در تاریخ کاشت 15 فروردین و تراکم 4 بوته در مترمربع حاصل گردید. از نظر صفات کیفی تاریخ کاشت 15 اردیبهشت و تراکم 8 بوته در مترمربع برای کوکوربیتاسین و تراکم 2 بوته در مترمربع برای کلوسینتین مناسب‌ترین تاریخ کشت و تراکم گیاهی بود.